Trần Thủ Độ (1194-1264)

Trần Thủ Độ sinh ở làng Lưu Xá, huyện Ngự Thiên, lộ Long Hưng, nay là xã Canh Tân, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Tổ tiên ông vốn nối đời làm nghề đánh cá, từ Yên Sinh (Đông Triều, Quảng Ninh) về vùng sông nước Hiển Khánh, Tức Mặc ven bờ sông Hồng (thuộc tỉnh Nam Định ngày nay), rồi sang ở vùng Bát Xá - Tam Nông (tám làng Xá, ba làng Nông) cạnh dòng sông Luộc. Đến đời thân phụ của Trần Thủ Độ và nguyên tổ Trần Lý của nhà Trần thì họ Trần trở nên giàu có, người ở quan vùng quy phụ.

Trần Thủ Độ là nhân vật trụ cột của triều Trần. Ông là công thần sáng lập triều Trần và là người thực tế nắm quyền lãnh đạo đất nước những năm đầu triều Trần, khoảng gần 40 năm (1226-1264).

Trần Thủ Độ cũng là nhân vật bị các sử thần thời phong kiến chê trách nhiều. Dưới ngòi bút của họ, Trần Thủ Độ hiện ra như một quyền thần vô học, có tài mà không có đức, có công với nhà trần, lại có tội với nhà Lý.

Trần Thủ Độ là người có bản lĩnh và cá tính khác thường. Ông xử lý việc gì cũng thẳng thắn, thường quyết đoán theo ý chí của mình, ít chịu để cho tình cảm sai khiến. Cuộc đời và sự nghiệp của Trần Thủ Độ gắn liền vơói nghiệp đế của họ Trần.

Trần Thủ Độ là một nhà lãnh đạo tài giỏi và tận tụy chăm lo việc nước. Phàm công việc gì làm cho đế nghiệp Đông A vững mạnh, ông đều cương quyết làm bằng được. Năm 70 tuổi, trước lúc chết 5 tháng, sử còn chép việc ông đi tuần ở vùng biên giới Lạng Sơn. "Thủ Độ tuy làm Tể tướng mà phàm công việc, không việc gì không để ý. Vì thế đã giúp nên vương nghiệp, giữ được tiếng tốt cho đến lúc mất".

Những năm đầu triều Trần, ông đã đánh dẹp được các thế lực cát cứ ở các địa phương và tổ chức lại bộ máy hành chính từ trung ương đến cấp xã. Ông đặt ra sổ trướng tịch ghi chép danh sách dân gian trong xã, thôn, từ quan văn, quan võ, binh lính, hoàng nam, trung lão, tàn tật, người ngụ cư... để nắm chắc hộ khẩu trong nước.

Ông đề cao tư tưởng pháp trị, định ra luật lệ, quy chế hành chính và gương mẫu thực hiện.

Trần Thủ Độ xứng đáng được xếp vào hàng những nhân vật kiệt xuất, đi đầu trong sự nghiệp và giữ nước trong lịch sử dân tộc.

Mục lục:

I. Cuộc suy loạn ở cuối thời Lý

II. Họ Trần vào cầm giữ triều quyề

III. Trần Thủ Độ trước cái ngôi báu chông chênh của họ Lý

IV. Trần thay ngôi Lý

V. Nhổ cỏ nhổ tận rễ

VI. Hai đám giặc kiệt hiệt

VII. Mấy việc làm ngang ngược

VIII. Đầu thần chưa rơi xuống đất xin bệ hạ đừng lo

IX. Tội hay công?

Phụ lục

Thử bàn về những đánh giá Trần Thủ Độ trong hai bộ sử cũ Toàn thư và Cương mục

Trần Thủ Độ nhà chính trị đã làm thay đổi diện mạo lịch sử, đưa lịch sử tiến lên

Trần Thủ Độ và vai trò của ông trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước thời Trần

Dấu tích Trần Thủ Độ trên đất Nam Hà

Trần Thủ Độ - Trần Thị Dung một tình sử

Trân trọng giới thiệu