“… lên đồng không phải là trạng thái bệnh lý, mà chỉ là trạng thái tâm sinh lý, là trạng thái biến đổi ý thức đặc biệt, ở đó các ông đồng, bà đồng chủ động tự đưa mình vào trạng thái ấy. Chính trong môi trường tự biến đổi ý thức đó, cái vô thức trỗi dậy, giúp bà đồng, ông đồng giải tỏa nhiều ức chế tâm thần cũng chính là nguồn gốc của nhiều hiện tượng tâm sinh lý, như điên loạn, bệnh tật, kết tóc, cơ đày... Và cũng không có gì ngạc nhiên khi ra đồng và thường xuyên lên đồng thì trong môi trường tự biến đổi ý thức do tự ám thị mà các ức chế vô thức được giải tỏa, dần khỏi bệnh, dần khắc phục được các hành vi lệch chuẩn và tái hòa nhập cộng đồng như những người bình thường khác.” Lên đồng, hành trình của thần linh và thân phận không chỉ dừng lại ở việc khái lược và nhận diện bản chất của hiện tượng lên đồng mà còn bước đầu cố gắng tìm hiểu các khía cạnh tâm sinh lý và trị liệu của hiện tượng này, cùng với đó là những vấn đề khác như cơ đầy, ái nam ái nữ, quan hệ đồng giới hay giải phóng các khát vọng của phụ nữ trong xã hội cổ truyền và xã hội hiện đại”.

Minh Khai trân trọng giới thiệu